Co to jest Tai Chi?
Z europejskiego punktu widzenia jest to zespół ćwiczeń odprężających i wzmacniających ciało i psychikę, niosący ze sobą wszelkie dobrodziejstwa związane z tym stanem. Trening Tai Chi pomaga budować lepsze oparcie w sobie poprzez kształtowanie nawyku prawidłowego ustawiania kręgosłupa oraz ćwiczenia ugruntowujące i oddechowe, wzmacnia siłę mięśni, poprawia równowagę ciała i koordynację ruchową, uczy skupiania się na wykonywanej czynności, podpowiada jak pozyskiwać i korzystać z energii kiedy jej potrzebujemy oraz jak zatrzymać się i odpocząć, gdy nie musimy już niczego robić i spieszyć się.
Systematyczny trening Tai Chi jest sposobem dbania o zdrowie. Z azjatyckiego punktu widzenia Tai Chi jest bardziej sposobem na życie. Codziennym poszukiwaniem harmonii i doskonałości we wszystkim co się robi, w pracy i w czasie wypoczynku. W tym rozumieniu człowiek jest traktowany jako mała część otaczającego świata, z którym jest w stałej łączności i współoddziaływaniu. Stąd wielu nauczycieli Tai Chi w Chinach dostosowuje przekazywaną przez siebie wiedzę do czasu, miejsca, okoliczności w jakich nauczają. Tak by pozostać w harmonii z lokalnymi zwyczajami i uszanować tradycję regionu. Naturalną tego konsekwencją jest bardzo indywidualne podejście do ucznia, jego potrzeb i możliwości. Musimy sobie zdawać sprawę, że w Chinach wiedza o Tai Chi była pielęgnowana przez od pokoleń, więc siłą rzeczy jest ona nierozerwalnie związana z poezją, sztuką, architekturą, medycyną, filozofią, sztukami walki, czyli tym wszystkim, co wniosły pokolenia mistrzów wszystkich tych dyscyplin.
Historia
Okres przed mistrzem Chan Sang Feng
W tym okresie rozwinęły się pierwotne ćwiczenia zdrowotne oparte na podpatrywaniu przyrody. Naśladowano i analizowano naturalne sposoby poruszania się zwierząt, baraszkujące podczas zabawy i odpoczywające dzieci, sposoby oddychania osób starszych i młodych. Inspiracją w opracowywaniu ćwiczeń stawało się to wszystko w czym dostrzegano naturalność, wdzięk, harmonię, energię i siłę życia. Nazwy poszczególnych ruchów w formie Tai Chi wprost nawiązują do tych obserwacji: „wejście na górę”, „tygrys przeszukuje góry”, „biały żuraw rozkłada skrzydła”, „odepchnięcie małpy”, „dłonie jak chmury”.
Nie ma dokładnych informacji o systemach, które wtedy powstawały. Były one tworzone i pielęgnowane przez grupy osób, które nie miały ze sobą kontaktu, więc nie było jeszcze mowy o wymianie informacji i zgromadzonego doświadczenia. Trzeba jednak jasno zaznaczyć, że wiele z tych ćwiczeń stało się bazą dla powstałego potem Tai Chi.
"Zhang-Sanfeng's-sculpture" od duhao28989 na licencji CC PDM 1.0
Mistrz Chan Sang Feng
Chan Sang Feng jest powszechnie uznany za osobę, która nadała ćwiczeniom Tai Chi bardziej formalny kształt. Dopiero wtedy zostały one usystematyzowane i przedstawione jako element filozofii przyrody. Od tego czasu możemy mówić o ośrodkach, w których były one rozwijane przez pokolenia starannie wybranych mistrzów. Ich talent pozwolił na rozbudowanie technik Tai Chi. Powstały zestawy ćwiczeń, które potem były rozwijane w rodach. Przekaz wiedzy zarezerwowany był dla członków rodziny z bardzo rzadkimi wyjątkami. Z biegiem czasu wyodrębniły się różne style Tai Chi.
Style
Jest to jeden z najstarszych stylów Tai Chi. Charakteryzuje się zmiennym tempem ruchów. Występują tu dynamiczne przyspieszenia, obroty, podskoki, uderzenia. Bardzo duży nacisk położony jest na „połączenie całego ciała” w ruchu i dokładne przenoszenie ciężaru ciała. Poszczególne postawy nie są tak dokładnie ustalone jak to ma miejsce w innych stylach, choć ogólne zasady ruchu Tai Chi są zawsze zachowane. W czasie wykonywania formy dopuszczalne jest lekkie unoszenie i opuszczanie ciężaru ciała. Styl ten ma ogromny wachlarz form z bronią. Wiele ćwiczeń ma charakter bojowy.
Podobnie jak w stylu Chen ruchy są obszerne. Jednak tempo jest stałe i powolne. Każda pozycja jest dokładnie opisana: ustawienie stóp, fazy przejściowe w ruchu, przenoszenie ciężaru ciała. W stylu tym podczas wykonywania formy głowa jest trzymana na jednej wysokości tzn. nie ma unoszenia lub obniżania pozycji ciała, rzadko występuje pochylenie tułowia do przodu. Kręgosłup najczęściej pozostaje w pozycji pionowej.
W odróżnieniu od poprzednich stylów tutaj ruchy są mało obszerne stąd pewnie inna nazwa: styl małych form. Stosunkowo wysokie pozycje to kolejny wyróżnik tego stylu. Czasami pochylony jest lekko tułów. Bardzo duży akcent położony jest na pracę bioder. Bardzo precyzyjne małe kroczki, obroty wokół osi ciała. To kolejne charakterystyczne elementy ruchów w tym stylu.
Efekty zdrowotne
Wiele form rekreacji ruchowej, również Tai Chi, ma dobroczynny wpływ na zdrowie. Prawie każda z nich, regularnie uprawiana, jest sposobem na zadbanie o prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia, trawiennego, oddechowego, odpornościowego i wszystkich pozostałych, ponieważ pomaga utrzymywać dobrą kondycję, a także przywracać utraconą sprawność. Są jednak obszary, w których Tai Chi ma przewagę nad innymi formami aktywności ruchowej.
Taki szczególnie korzystny wpływ ma na kręgosłup, a dzięki kształtowaniu nawyku jego prawidłowego ustawiania, na cały układ kostny, mięśniowy i stawowy. W miarę treningu postawa ciała i ruchy nabierają coraz więcej witalności i harmonii. Następnym wyróżnikiem Tai Chi jest nauka umiejętności rozluźniania ciała, ale w taki sposób, że jednocześnie pozostaje ono pełne energii i gotowości do działania. Szczególnym atutem Tai Chi jest też to, że rozwija uważność na siebie i otoczenie oraz uczy obejmowania świadomością całego ciała. Przy tym wszystkim znaczenie ma również to, że w porównaniu z innymi aktywnościami fizycznymi, Tai Chi jest niekontuzyjną formą rekreacji ruchowej.
Więcej o efektach zdrowotnych
Rodzaje treningów
Cały trening jest pomyślany tak, aby czerpać z niego korzyści na przestrzeni wielu, wielu lat. Efekty przychodzą powoli, ale nieprzerwanie dzień po dniu, małymi kroczkami, powoli posuwamy się w swojej praktyce.
Jest to trening nastawiony na udział w zawodach, gdzie najważniejsza jest efektowność pozycji. W tym celu stosuje się niskie pozycje wymagające bardzo dobrego rozciągnięcia. Skoki, kopnięcia z obrotem, a nawet salta często wykonywane są w bardzo szybkim tempie.
Ruchy Tai Chi stają się tutaj artystyczną kreacją. Mocno wyeksponowany jest aspekt wizualny. Muzyka, światło, kolorystyka, fantazyjny strój stają się ważnymi środkami wyrazu wykonywanych ruchów. Przedstawiany układ często niesie w sobie symboliczną fabułę zakończoną morałem lub niedopowiedzeniem.
Są to zajęcia dostosowane dla potrzeb ściśle określonej grupy. Na przykład na zajęciach dla osób ze Stwardnieniem Rozsianym (SM) szczególny nacisk położony jest na pracę z równowagą fizyczną, systematycznością w podejmowaniu wysiłku, nad dobrym samopoczuciem i pogodą ducha. Sporą cześć czasu poświęcamy na relaks w pozycji leżącej, co nie jest charakterystyczne dla Tai Chi (tradycyjna jest w pozycja stojąca, rzadziej siedząca). Innym przykładem są zajęcia dla dzieci, gdzie elementy Tai Chi są tylko przerywnikiem w grach i zabawach prowadzonych w czasie zajęć. Podczas treningów dla kobiet w ciąży dominują bardzo łagodne formy ruchu, delikatne ćwiczenia oddechowe, głównie przeponowe, pozycje odprężające plecy, szczególnie lędźwiowy odcinek kręgosłupa. Wykluczone zostają techniki rozciągające, aby nie naruszyć delikatnych połączeń spojenia łonowego i nie stymulować jeszcze bardziej naturalnie występującej w okresie ciąży łatwości rozciągania się mięśni. Przerwy na relaks pozwalają odpocząć nogom. Zupełnie inne wymagania stawiają zajęcia z grupą osób w trakcie rehabilitacji pozawałowej i profilaktyki przedzawałowej. Zmniejszony zostaje czas zajęć i zdecydowanie zmieniony zakres ruchu. Specjalistyczny jest również trening dla osób po 60-tym roku życia. Tu zalecana jest praca z błędnikiem dla zachowania poczucia dobrej koordynacji ciała, równowagi i orientacji w przestrzeni. Zajęciom często towarzyszy muzyka klasyczna np. fortepian, wiolonczela, klarnet. Przykładem specjalistycznych zajęć Tai Chi są również grupy resocjalizacyjne np. w więzieniach. Zadaniem podstawowym będzie tu kształtowanie pozytywnych cech charakteru, systematyczności, umiejętności pracy w grupie, wrażliwości, szacunku do siebie samego i innych ludzi.